Çanakkle Cephesi

ve

                           SONUÇLAR

Çanakkale Cephesi’nin 
deniz harekatı (Boğaz’ın zorlanması), kuşkusuz sıradan bir askeri harekat, ya da 
muharebe olayı değildir. Boğazlar, konumu ve tarihi önemi itibariyle, İstanbul 
Karadeniz kapısı, Çanakkale de Ege Denizi kapısı olarak, geçmişte taşıdıkları 
ve çağımızda taşımakta oldukları stratejik önem ve değer açısından daima 
birlikte mütalaa edilmiş ve edilmektedir.
Her iki boğaz, klasik ve dar çerçevede sadece 
Akdeniz’i Karadeniz’e, Avrupa’yı Asya’ya bağlayan su geçitleri ya da köprüler 
değil, Akdeniz’in öteki önemli su geçitlerinden Cebelitarık ve Süveyş kanalı ile 
de bütünleşerek, dünyanın büyük denizlerini (Atlas ve Hint okyanusu gibi) ve 
büyük kıta kara parçalarını birbirine bağlayan, daha geniş anlamdaki jeopolitik 
konumuyla, dünya siyaset ve iktisadiyatı üzerine olan etkilerini bu gün de 
korumaktadır. Bu nedenlerledir ki, Türk Boğazları, uluslararası ilişkilere yön 
vermede daima odak noktası olmuşlardır.
Gerçekten tarihin eski dönemlerinden beri ön 
planda, Avrupa ve Asya ülkeleri arasında başlamış olan ekonomik, ticari ve 
siyasi ilişkilerle, askeri hareketler, sürekli olarak Boğazlar bölgesinde 
cereyan etmiştir. Başka bir deyişle Boğazlar, dünyanın diğer parçalarında pek 
görülmemiş ardı arkası kesilmeyen mücadelelere sahne olmuştur. 
Boğazların tarihin akışı içindeki stratejik 
durumu ve jeopolitik konumuyla ilgili yukarıdaki kısa açıklamaların ışığı 
altında, Çanakkale Muharebelerinin sonuçları üzerindeki değerlendirmeler, 
kuşkusuz daha bir önem ve anlam taşıyacaktır. Böylesine bir değerlendirmenin 
daha gerçekçi ve sağlıklı olabilmesi ise, büyük devletlerin Türk Boğazları 
üzerindeki ulusal emellerine kısaca da olsa, bir göz atılmasını 
gerektirir.
Birinci Dünya Harbi öncesinin başlıca büyük 
devletlerinden Almanya’nın, “Drang Nach Osten (doğuya doğru) politikası”, 
Rusya’nın ılık denizlere ulaşma emelleri; İngiltere’nin, “denizlere egemen olan 
dünyaya hakim olur” teorisine dayanarak, özellikle XIX. yüzyıldan bu yana 
güttüğü Rusya’nın Akdeniz’e çıkmasını engelleme siyaseti, hep Türk boğazlarında 
düğümlenmektedir.
Boğazların bu tartışma götürmez önemi 
konusunda Napolyon “İstanbul bir anahtardır. Istanbul’a egemen olan dünyaya 
hükmedecektir. Eğer Rusya, Çanakkale Boğazı’nı ele geçirecek olursa, Tulon, 
Napoli ve Korfu kapılarına dayanmış olacaktır” [431) demekle, Fransa’nın 
Boğazlar üzerindeki duyarlılığını açık seçik ortaya koymuş 
olmaktadır.
Rusya’nın görüşüyse, Genelkurmay Başkanı 
Kropatki’nin bir raporunda; XX. yüzyılda Rusya’nın en önemli işinin, Istanbul 
Boğazı’nı ele geçirmek olduğuna işaretle, Osmanlı Devleti’ni, Boğazı Rusya’ya 
bırakmaya hazırlamalı ve Almanya ile anlaşma yapmalıdır” şeklinde ifadesini 
bulmaktadır.
Büyük devletlerin Boğazlar üzerindeki kısaca 
açıklanan bu emelleri, onları kendi aralarında da gizli birtakım mücadelelere 
yöneltmiştir.
Nitekim, Rus Dışişleri Bakanı Sazanof, Çar 
tarafından da onaylanan bir raporunda; “Boğazların güçlü bir devletin eline 
geçmesi, tüm Güney Rusya’nın ekonomik hayatının, o devletin egemenliği altına 
girmesidir” demekte ve bu durumun önlenmesi için, Istanbul’un alınmasını 
önermektedir. 
Öte yandan Kasım 1911’de Rusya’nın, Osmanlı 
Hükümeti’ne Boğazlar üzerindeki istekleriyle ilgili bir notasından haberdar 
edilen Ingiltere ve Fransa, Rus isteklerini reddetmişlerdir.
Keza Rusya’nın bu ve buna benzer çeşitli 
tarihlerdeki yinelenen daha birçok istek ve baskılarının birbirini izlemesi, 
Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda Merkez Devletleri safına kaymasında 
büyük bir etken olmuştu. 
Işte Boğazlar üzerindeki bu gizli çıkar 
çatışmalarıdır ki, Ingiliz ve Fransızlar’ı Istanbul’u almaya ve Ruslar’dan önce 
Karadeniz Boğazı’na el atmaya yöneltmiş ve Çanakkale Cephesi’nin açılmasında 
başlıca etken olmuştur.Ruslara silah ve malzeme yardımı sorunuysa, savaşın 
sadece görünüşteki nedenini oluşturmuştur. 
Böylece büyük devletlerin Türk Boğazları 
üzerindeki tarihi emellerini ortaya koyarken, bu devletlerden Ingiltere’nin bu 
cephenin açılmasında birinci derecede aktif rol aldığını da belirtmek doğru 
olur.Nitekim Ingiliz Donanma Bakanı Churchill, cephenin açılmasında büyük çaba 
göstermiş ve etkili olmuştur.Gerçekten o, bu cephenin açılmasının baş mimari 
olmuş, Türklerin askeri gücünü ciddiye almamış, olayı basit ve sadece “sınırlı 
bir cezalandırma hareketi” olarak görmüştü. En güçlü ve modern silahlarla 
donatılmış zırhlılarının Boğaz’da görünüvermesiyle, Türklerin direnmekten 
vazgeçeceğini sanmıştı.
Kuşkusuz bu büyük bir yanılgıydı. Ingilizler, 
Çanakkale’deki Türk savunmasını ve askerini sadece matematiksel ölçülere vurup, 
onun yüksek manevi gücünü görmezlikten gelerek, büyük bir hesap hatasına 
düştüler ve sonunda, önce denizde, sonra da karada hiç de beklemedikleri amansız 
cevabı aldılar.Böylece onlar, zaferi Boğaz’da, Türk top ve mayınlarına, karada 
Türk süngüsüne bırakarak çekilip gittiler.
Anlaşma Devletleri’nin Çanakkale serüveni bu suretle 
noktalandıktan sonra, yukarıdaki açıklamaların ışığı altında, Türkiye ve 
uluslararası politika ve diplomasi tarihi açısından ortaya koyduğu önemli 
sonuçları da şöylece özetlemek mümkün olur.

Çanakkale’de denizde ve karada kazanılmış olan 
her iki zafer, Osmanlı’nın Balkan felatiyle içte ve dışta sarsılmış bulunan 
devlet prestijini kurtarıp güçlendrmiş, hükümetin iktidarda kalış sürelerini 
uzatmıştı.Anlaşma Devletleri’nin savaşın başından beri bekledikleri hükümet 
krizi olmamış ve kabine değişikliğine de gidilmemiştir.

Türk ulusunun tarihini süsleyen çok sayıdaki 
zaferlerine, Çanakkale’de, bütün dünyanın gözü önünde bir yenisini daha 
ekleyerek elde ettiği parlak zafer, onun eski güç ve dinamıiznıini koruduğunu, 
çöküntü dönemini yaşayan ve can çekişen bir imparatorluk içinde hala kahraman 
bir ulusun varlığını, yeniden ortaya koymuştur. Bir başka deyişle Çanakkale’de 
ölmesini bilenler, Türk milletinin tarihten silinmeden yaşayacağını 
kanıtlamıştır.

Çanakkale Zaferi, Batılıların Doğulu müttefiki 
Rusya’ya ulaşmasına olanak tanımamış, mahsur kalan koskoca Çarlık Rusyası 
içerden çökerek, Bolşevikliğin pençesine düşmüştür.

Çanakkale’de Türk savunması aşılabilse ve 
Boğaz açılabilmiş olsaydı, savaş kısa sürede biter, Rus ihtilali patlak vermez, 
verse bile, İngiltere ve Fransa’nın işe karışmasıyla bu ihtilal daha başlangıçta 
boğulabilirdi. Böylece müttefikleriyle birlikte zaferi paylaşmakta gecikmeyecek 
olan Ruslar, Çarlarının taksim planı gereği kendilerine daha işin başında söz 
verilen Boğazlar ve İstanbul’u işgal etmiş ve Deli Petro’dan beri izledikleri, 
“Açık denizlere ulaşma” politikalarını gerçekleştirmiş 
olurlardı.

Anlaşma Devletleri’nin Çanakkale’deki 
başarısızlıkları henüz savaşa katılmamış olan Balkan Devletleri’nin tutumlarını 
da farklı yönlerde etkilemiştir.Bulgaristan, Merkez Devletl’eri’nin yanında yer 
alırken, Romanya, Yunanistan ve Italya’nın daha bir süre savaş dışında 
kalmalarını sağladığı gibi, Arap ayaklanmasını bir yıla yakın bir süre 
geciktirmiştir.

Çanakkale Muharebeleri, Ingiltere’nin savaşın 
başından beri Japonya’dan yapmakta olduğu yardım talebini artırmasını istemesine 
rağmen, Japonya’nın bu istekleri çeşitli bahanelerle kabul etmemesine yol 
açmıştır.

Birleşik Filo’nun ağır yenilgiye uğrayıp 
Boğaz’ı geçemeyişi, İngiltere ve Fransa’nın, siyasi ve askeri prestijini bir 
hayli sarsmış, özellikle Ingiltere’nin denizlerdeki tarıtışılmaz üsıtünlüğü 
imajını ortadan kaldırmıştı. Bu durum, adı geçen devletlerin sömürgelerinde 
bağımsızlık ve özgürlük akımlarının doğuşuna ve dolayısıyla dünya siyasi 
haritasını değiştiren bazı gelişmelere yol açmıştır.

Keza Avusturalya ve Yeni Zelanda gibi Ingiliz 
dominyonu deniz aşırı ülke askerlerinin, sırf Ingiliz çıkarları uğruna 
Çanakkale’de Türklere karsı muharebeye zorlanıp, yabancı topraklarda hayatlarını 
yitirirken, kafalarında yer alan bir takım sorular (niçin ve kimin için 
döğüştükleri gibi), cepheden ailelerine gönderdikleri mektupların zamanla 
açıklanmasında anlaşılmaktaydı. Bu da, onlarda gitgide ulusal blincin 
kıvılcımlarını oluşturmakta gecikmedi.

Nitekim, 9 Eylül 1922’de 
Yunanlılar lzmir’de denize döküldükten sonra, muzaffer Türk ordularının Boğazlar 
bölgesine yönelip yaklaşmaları üzerine, Churchill’in dominyonlardan yeniden 
yardım istediği, Avusturalya başbakanının, “Tek bir askerin hayatına tehlikeye 
koymayacağını ve savaşa karar verilirse, dominyondan iş birliği istenmemesi 
gerektiğini” belirten anlamlı bir yanıtıyla karşılaşmıştı.

Çanakkale Muharebelerinin diğer ilginç bir 
yanı da, iki hasım ordunun döğüşken askerleri arasında yakınlaşmanın getirdiği 
dostluğun, zamanla artmış olmasıdır. Gerçekten Anzak asker ve komutanları, 
Çanakkale’de yiğitçe döğüşen Türklerin hem asker, hem de insancıl yönlerini yakından izleyerek, onların kendilerine tanıtıldığı gibi 
barbar bir ulusun çocukları olmadığını görüp anlamak fırsatını bulmuşlardı.İşte 
bu durum, ülkeler arasındaki siyasi ilişkileri de olumlu yönde etkilemiş ve 
savaş sonrasında, Asvusturalya ve Yeni Zelanda ile anlamlı 
dostlukların oluşmasının başlıca nedeni olmuştur.

Çanakkale Muharebelerinin bir başka ilginç 
tarafı da Orta Doğu’da bu günkü İsrail Devleti’nin kurulmasında etken bir rol 
almış olduğudur. Nitekim, Siyonist liderlerinden Vladimir Eugeueniç, 
Gelibolu’daki “Gönüllü Yahudi Birliğinin Hikayesi” adlı eserinde, konuyu açıkça 
şöyle dile getirmektedir “Gelibolu’ya yolladığımz 600 kadar gönüllü Yahudi 
askerlerinin savaşlar sırasında gösterdiği üstün çaba ve başarı, davamızın 
dünyaya tanıtılması ve dikkate alınması bakımından çok yararlı olmuştur.” 
Gerçekben Birinci Dünya Savaşı henüz sona ermemişken, 2 Kasım 1917’de benimsenen 
“Balfour Bildirisi”, bu günkü İsrail’in kurulmsında etken olması açısından 
önemli bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir.

Çanakkale Zaferi’nin daha ilginç ve anlamlı 
bir sonucu da, doğunun büyük bir imparatorluğunu oluşturan koskoca Çarlık 
Rusyası’nın yıkılmasıyla kalmamış, ülkesinde güneş batmayan Batılı büyük devlet 
olan Büyük Britanya Imparatorluğu’nda da ilk yarayı açmaya yetmiş olmasıydı. 
Böylece emperyalizm tam çökmüş olmasa bile, bir hayli 
sarsılmıştır.

Düzenleyen terapist - 16.Ekim.2009 Saat 10:24