Franz Kafka

Kafka; onun derdi kendiyle

Franz Kafka, kafasını suçluluk, hiç doğmamış olmayı istemek, karamsarlık ve babasına takmış bir adam. Yazarken bir sonuca ulaşmaya çalışmaması (üstelik bundan kastımız sadece giriş-gelişme-sonuç klasiğini kullanmaması da değil!) ve çoğu kişi tarafından anlaşılmaması fena bir şey gibi görünebilir. Lakin bilmeniz gereken şey şu ki kendisi hiçbir zaman anlaşılmak için yazmamış. Hatta okunmak için bile yazmamış. Hatta okunacağından haberi bile yokmuş.

Franz Kafka, işçilikten tüccarlığa terfi etmiş Çek Hermann Kafka ile zengin Alman Yahudisi Julie Löwy'nin çocuğu olarak 3 Temmuz 1883'te Prag'da doğmuş. Ondan büyük iki erkek kardeşinin ölmesi ve üç kız kardeşinin abisi olma sorumluluğu kendisine pek iyi gelmemiş. Prag'daki Almanlarla kaynaşmaya çalışan ailesinin çabaları sonuçsuz kalıp dışlandıkça, üstelik annesi ile yakın olamaması da buna eklenince, büyüdükçe çevresine yabancılaşan, içe kapanık bir çocuk olmuş genç Franz Kafka. Yani entelektüel üstünlüğü, tuhaflığı, melankolik mizacı, çıtkırıldım bedeni ve ruhu, bir nevi çocukluk travması sonrası deformasyonundan kaynaklanıyormuş.

Genç Franz, doymak bilmeyen bir okur, boş zamanlarında kız kardeşlerinin rol alacağı oyunlar yazan amatör bir yazarmış. 1901'de Altstädter Gymnasium'dan mezun olmuş ve Charles Ferdinand University'ye başlamış. Kimya okuma tutkusu iki hafta içinde baygınlık verince önce babasının zoruyla hukuka, yarım dönem sonra da Alman edebiyatına merak sarmış. Akademik edebiyat anlayışı ile kendisininki pek de paralel gitmiyormuş, Franz tekrar hukuka dönüş yapmış. 1906'da okul bitmiş ve bir sigorta şirketinde işe başlamış ancak okulda tanıştığı Max Brod ile samimiyeti ilerliyormuş. Max, kendi çapında bir çevreye sahip bir yazarmış. 15 yaşından beri yazan Franz, Max sayesinde bir miktar edebiyat çevresine dahil olmuş, sigorta işi sayesinde de yabancılaşma sürecini tam gaz sürdürmüş. Max ile hayat boyu o kadar yakın olmuşlar ki zaman zaman Franz Kafka'nın, Max Brod'un kurgusal yazar personası olduğu, hatta fotoğraflarının da Gregor Samsa adlı bir adama ait olduğu dahi iddia edilmiş. Evet, böcek olan Gregor Samsa.

Max tarafından dünyayı gezmeye zorlanan Franz, babası tarafından da son derece sıkıcı işlerde çalışmaya zorlanıyormuş. Sıkıntıdan ilk işinden ayrılınca, önce dayısının asbest fabrikasının müdürlüğünü yapmış. Fabrika kapanınca başka bir sigorta şirketine girmiş. Ancak burada işler yavaşmış, yazmaya, düşünmeye ve hatta Max ile dünyayı dolaşmaya, istediği kadar vakit ayırabiliyormuş. Bu sayede hem nefret ettiği ama bir türlü kopamadığı evinden uzaklaşmış hem de evlenmeye hiç niyeti olmadığı halde iki kez nişanlandığı Felice Bauer ile tanışmış. Ancak babası Franz'ın durumunu hiç beğenmiyormuş, 30 yaşında hala 15 gösteren, sessiz ve vejetaryen oğlu ile hiç gurur duymuyormuş. Hele yazdıklarını okusaydı gurur duymayı boşverin, oğlundan nefret bile edebilirdi.

Franz Kafka, en bilinen öykülerinden ikisini 1912 yılında yazmış. Bir gecede yazdığı "Yargı"da (Dos Urteil) düğününden önce babası tarafından öldürülmeyi kabul eden bir adamı, "Değişim"de (Die Venvandlung) ise uyandığında kendini bir böcek olarak bulan Gregor Samsa'yı anlatır. "Değişim" de basbayağı aile hakkında bir hikayedir. Ailenin güçlü figürü Gregor Samsa, böcek olunca haliyle tüm otoritesini kaybeder, ailenin başına da baba geçer. Kimse bir böcek ile muhatap olacak değildir, haliyle zavallı Gregor dışlandıkça dışlanır. Dışlandıkça ailesine tekrar kendini kabul ettirme çabası azalır, zaten sonunda babası tarafından yaralanarak ölür