YAKAMOZ (Yeni)
Romantizmin ve duyguların ilham kaynağı, romanların, şiirlerin ve bestelerin içinde, adına sıkça rastladığımız selvisimim veya bilinen ismi ile yakamozu ne kadar tanıyoruz!
Birçok kişi yakamozu ayın su yüzeyindeki yansımasından veya suda bulunan fosfordan dolayı oluştuğunu zanneder. Fakat durum sanıldığı gibi değildir. Ay’ın yansıması veya sudaki fosfordan dolayı oluşmaz. Yakamozun bilimsel adı Noctiluca miliaris (Noctiluca scintillans)’dir. O tek hücreli bir canlı ve alg türüdür. Genelde boyu yarım ila bir milimetre arasında olmakla birlikte, bazı türleri üç milimetreye kadar çıkabilmektedir. İçyapısında biyolojik ışık üretme özelliğine sahiptir. Bu varlık dış bir etkenin hareketine maruz kaldığı zaman kendini korumak amacıyla etrafına ışıma ile tepki verir. Korunma amaçlı verdiği bu tepki bazen de tehlikeye dönüşerek kendinden büyük varlıklara yem olur. O Ateşböceği’nin suda yaşayan türü olarak nitelenir. Milyonlarcası bir araya geldiği zaman; fosforlu ışıldama ile suyun içinde muhteşem görüntü oluşturur. Gece su yüzeyine yükselir ve özellikle ayın gökyüzünde görünmediği yeniay zamanı ve yer çekiminin kuvvetli olduğu zaman daha kolay fark edilir. Genellikle tropik veya ılıman iklime sahip sularda yaşar. Su yüzeyinde yeşil veya mavi hatta pembe veya kırmızı renklerde görünür. Yakamoz sonbahar aylarında daha belirgin denizlerimizde ortaya çıkar.
Yakamozun sahip olduğu bu eşsiz özelliği nedeniyle denizcilere ve balıkçılara rehber ve yol göstericidir. Balıkçı kaptan ve reislere karanlık gecelerde balık sürülerinin konumunu tespit ettirir. Konum belirlemede ve yorum yapmakta ipuçları verir. Bu muhteşem canlının çıkardığı ışık ve ışık şekillerinden dolayı usta denizciler balık sürülerini takip ederek onlara ulaşır. Çıkardıkları ışığın şeklinden kolayca cinslerini ayırt eder ve bulunduğu derinliği anlayabilirler. Eskilerin “balık suyunda belli olur” deyiminin bir sebebi de yakamozdur.
Karanlık veya mehtapsız gecelerde yüzeye yakın seyreden balıkların yaptığı titreşim veya dokunuş neticesinde gözüken yakamoz, balık türlerine göre gösterdikleri tepkime neticesi çıkarttıkları ışık kümesi dışarıdan farklı şekillerde gözükür. Kılıçbalığı, orkinos, torik, palamut, uskumru, palamut, kolyoz, zargana ve hamsi sürülerinin mevkileri hemen belirlenir. Orkinos ve torik balığında; denize sanki kül serpilmiş gibi, kolyoz balığında; dipten bir toplanarak bir açılarak, uskumru balığında; yanlara açılarak, palamut balığında; su yüzeyine yakın, zargana’da; fındık taneleri gibi ve kılıçbalığında ise; uzun çizgiler halinde ışıldayan çeşit çeşit ışık görüntüleri oluşturur ve mevcudiyetlerini fark ettirirler. Ağ ile kılıçbalığı avı ancak yakamozlu gecelerde yapılabilir. Çünkü süratli giden kılıç balığı, su içinde yaptığı titreşim neticesi oluşan yakamozdan önünü göremez ve ağlara saplanıp yakalanır.
Yakamoz balıkçılar için dezavantaj da sağlar. Yakamozlu sulara indirilen takımın varlığı av tarafından kolay fark edilip av veriminin düşmesine neden olur. Bunun etkisini azaltmak için bir ışık kaynağı takım üstünde konumlandırılır. Eski İstanbul avlarında geleneksel ateş veya lüks ile avcılık tekniğinin nedeni bundan dolayıdır. Işık kaynağı yakamozu keser, engeller.
Rastgele,
Nasuhi ALBULAK
| |
http://www.microsoft.com/middleeast/windows/windowslive/see-it-in-action/social-network-basics.aspx?ocid=PID23461::T:WLMTAGL:ON:WL:en-xm:SI_SB_1:092010 -
|