Deniz altındaki festival: Mercanlar

Mercanlar bitkiye benziyor ama aslında hayvan. Belki de hayvan gibi davranan bir bitki türü. Boyları minicik ama birleşerek sahillerde binlerce kilometrelik alanlar oluşturuyorlar. Ve şimdi soyları tükenmek üzere.

Mercanların sert göründüklerine bakmayın, aslında en yakın akrabaları denizanaları. Taş gibi sert olmalarına rağmen aslında jelatinli organizmalar sınıfına dâhil bir tür, yani sudan çıkardığınızda ölüyorlar. Şekilsiz kütleler gibi görünmelerine rağmen aslında bir mercan hayvanı, polip denen alt ucuyla bir yüzeye tutunan, silindir şeklinde içi boş bir canlı. Diğer ucunda ağzı var ve ağzının etrafı da dokungaçlarla kaplı. Kendinden daha küçük deniz canlıları ile besleniyor ve bu dokungaçların ucunda, avına dokunduğunda onu felç eden zehirli kapsüller var. Bu hayvancıkların milyonlarcası birleşip mercan resiflerini oluşturuyor ve o rengârenk görüntü ortaya çıkıyor. Yani o gördüğünüz mercanlar tek bir canlı değil. Bir mercanın, kayaya veya başka bir mercana tutunmadan özgürce yüzdüğü tek an, larva olarak doğduğu andır. Kirpikli larva denen yavru mercan, bir süre özgürce yüzdükten sonra, kirpik denen duyargaları ile tutunacak bir yer bulur ve ömrünün geri kalanını orada geçirir.

Okyanustaki tüm ekosistem, mercanların varlığına bağlı. Tüm balık türlerinin üçte biri, mercanların atıklarıyla besleniyor. Kalan balıkların da bu balıklarla beslendiklerini düşünürseniz, deniz hayatı, mercan resiflerinin varlığına bağlı. Buna rağmen dünyadaki mercan resiflerinin toplam alanı 600.000 kilometrekare. Yani hepsini toplasanız Türkiye’yi kaplayamıyor.

Mercan + yosun

Mercanlar aslında şeffaf canlılar. Mikroskobik büyüklükteki yosun parçalarını sudan süzüp hücreleriyle birleştiriyorlar, renklerini de bu sayede alıyorlar. Bir milimetrekare mercanda, bu mikroskobik yosun partiküllerinden 500.000 civarında bulunuyor. Ancak mercanların yosunlarla oluşturduğu bu ikili yaşam formunun (biyolojiden hatırlayın; simbiyotik) amacı renkli bir karakter sahibi olmak değil tabii ki. Mercanlar aslında omurgasız canlılar, yani iskeletleri yok. Yosunlar, karbonik anhidrit denilen bir madde salgılayıp mercanların iskelet oluşturmasını sağlıyorlar. Bu asitli karışımla birleşen su ise kalsiyum oluşumunu sağlıyor. Ne tesadüftür ki mercanların iskeletleri de kalsiyum karbonattan oluşuyor. Mercan kayalıkları da, binlerce yıl boyunca aynı yere yığılan ve ölen mercan iskeletlerinin sonunda denizin üzerine kadar yükselmesi şeklinde oluşuyor. Eğer bu kayalıklar, ortasında su olan halka şeklinde bir adaya dönüşürse buna da atol deniyor